Lenselink, S.J., Bio- en bibliografisch lexicon van de neerlandistiek, Wim van Anrooij, Ingrid Biesheuvel, Karina van Dalen-Oskam, Jan Noordegraaf - DBNL (2024)

Lenselink, S.J.

Lenselink, Samuel Jan * 28 juni 1912 Rijsoord; † 20 oktober 1998 Dordrecht, letterkundigedie gespecialiseerd was op het gebied van de psalmberijmingen en van het Wilhelmus.

Lenselink was afkomstig uit een onderwijzersgezin en trad in de voetsporen van zijn vader.Via enkele tijdelijke baantjes in Zwijndrecht, Rotterdam en Ridderkerk werd hij onderwijzerop de School met de Bijbel te Heerjansdam (1931-1936). Vanwege een bezuiniging ontslagenkwam hij tijdelijk o.a. in Zeeland terecht, waar hij in aanraking kwam met de psalmberijmingvan Datheen. Van 1937-1942 had hij weer een vaste baan, op een christelijke school inRidderkerk. Nadat hij de akte M.O.-Nederlands had behaald, werd hij leraar Nederlands aande Christelijke hbs, later het Christelijk Lyceum, te Dordrecht (1942-1964). In die tijdslaagde hij erin eerst het staatsexamen Gymnasium-alfa af te leggen en vervolgens deuniversitaire studie Nederlands volledig af te ronden. Inmiddels werd hij ook docentNederlands aan de Handelsavondschool in Dordrecht en deed hij wat journalistiek werk.Beide gaf hij op, toen hij, na enkele jaren docentschap aan de Vrije Leergangen teAmsterdam, in 1957 belast werd met het opzetten van de cursus Nederlands aan deNutsacademie in Rotterdam. Daar werd hij eerst studieleider M.O.-A, vervolgens studieleiderM.O.-B, en als zodanig was hij - een inspirerend docent - tot 1979 het gezicht van deopleiding Nederlands aan dit instituut.

In 1959 promoveerde Lenselink cum laude bij W.A.P. Smit in Utrecht op eenonderzoek naar De Nederlandse psalmberijmingen in de 16^e eeuw van de Souterliedekens totDatheen: met hun voorgangers in Duitsland en Frankrijk, een monumentaal werk, waarmeezijn universitaire naam in één keer gevestigd was. Een tweede druk verscheen in 1983.Intussen had hij zich door enkele artikelen in vaktijdschriften ook als specialist op het gebiedvan het Wilhelmus laten kennen. Een en ander resulteerde in een benoeming totwetenschappelijk hoofdmedewerker aan de universiteit van Leiden, met als leeropdracht deletterkunde van de Renaissance, als assistent van C.A. Zaalberg (1964-1977). Overigens namhij er ook de colleges Midddelnederlands van B.C. Damsteegt over.

Lenselink was gehuwd met Ludmilla Seehofer, een Oostenrijkse. Zij kregen driekinderen.

Ontwikkeling en karakterisering

Met zijn magnum opus over de psalmberijmingen betrad Lenselink in 1959 nagenoegonontgonnen terrein. Voor het eerst werden de psalmen uit de zestiende eeuw systematischals literatuur benaderd, werden de berijmingen in een historisch kader en een internationalecontext geplaatst, werden onderlinge afhankelijkheidsrelaties vastgelegd en werd met eengrote mate van nauwkeurigheid de confessionele kleur ervan bepaald. Zijn opvattingen overhet een en ander kregen tot op de dag van vandaag weinig weerwerk en zijn studie kan danook terecht een standaardwerk genoemd worden.

Lenselink ontwikkelde zich tot een hymnoloog van internationale allure, die vanaf deoprichting in 1959 door Konrad Ameln tot de kern behoorde van de InternationaleArbeitsgemeinschaft für Hymnologie. In 1969 publiceerde hij een franstalige kritische editievan de oudste tekst van de psalmen van Clément Marot, met onder meer alle varianten van dediverse handschriften en de oudste uitgaven tot 1543, vooafgegaan door een inleidende studieover onder andere Marots literaire en theologische bronnen. Zij werd opgenomen in de serieLe psautier huguenot du XVIe siècle, onder redactie van P. Pidoux.

Ook was Lenselink actief betrokken bij een gebeurtenis als de expositie overPsalmzingen in de Nederlanden te Antwerpen (1991), met daaraan gekoppeld een bundelstudies.

Zijn gezag op het gebied van de literair-historische problemen met betrekking tot hetWilhelmus dankt hij onder andere aan een artikel waarin hij zoveel overeenkomsten in stijl entaalgebruik tussen dit lied en het oeuvre van Marnix van Sint-Aldegonde wist aan te wijzen,dat de conclusie van diens auteurschap nagenoeg onontkoombaar was (1950). In een volgendartikel (1964) opperde Lenselink de gedachte van een kruisstructuur in het lied, waarbij deverschillende lijnen alle convergeren in de zgn. hartstrofe, de achtste. Uitvoerige vermeldingervan in de 5^e, herziene editie van Knuvelder (1971) gaf aan deze gedachtegang een zekereautoriteit; vele neeerlandici werden er daardoor mee vertrouwd. Beide artikelen werdenbovendien herdrukt in J. de Gier (ed.), Het Wilhelmus in artikelen (1985).

Invloed

Veelzeggend is dat Ad den Besten Lenselinks vergelijkende resultaten met betrekking tot hetWilhelmus en het oeuvre van Marnix van Sint -Aldegonde (zie boven) in zijn dissertatie overhet Wilhelmus (1983) integraal overnam. De dissertatie over het Wilhelmus van A. Maljaars(1996), die sterke argumenten aandraagt voor de gedachte dat Marnix niet de dichter van onsvolkslied geweest kan zijn, werpt een ander licht op de zaak. De tweede druk van Lenselinksstandaardwerk over de psalmen (1983) was een fotomechanische herdruk, met slechts enkeleaanvullingen en verbeteringen, voornamelijk van bibliografische aard. Van een fundamenteleontwikkeling in zijn denken was dus geen sprake. Inmiddels mag er op ondergeschikte puntensprake zijn van verouderde opvattingen, niemand die zich met de reformatorischepsalmberijmingen in Nederland gaat bezighouden, kan om Lenselink heen. Zijn werk blijft debasis voor verder onderzoek, ook als dat van andere, bijvoorbeeld receptiehistorische, aard is.

A. Maljaars
[15 oktober 2003]

Voornaamste geschriften

Belangrijkste secundaire literatuur

Locatie archief en brievencollecties

Geen archief en brievencollecties bekend.